Askerlik hizmetlerinin kabul edileceği ülkeler, ihtiyaç duyulduğunda her yılın aralık ayı içerisinde; Dışişleri ve İçişleri bakanlıklarının uygun görüşü alınarak Millî Savunma Bakanlığınca belirlenmekteydi.
Yurtdışında yaşayan erkek insanlarımızın askerlik konusunda mağduriyet yaşadığı bir hukuksuz uygulama daha yürürlükten kaldırıldı. Bundan böyle 26.06.2019 tarihinden önce çifte vatandaşlarımızın yabancı ülkede yaptıkları zorunlu fiili veya sivil askerlik hizmetleri başvuruları üzerine Türkiye’de sayılacak ve askerlik hizmetinden muaf olacaklar.
Bilindiği üzere 26.06.2019 tarihinde 7179 sayılı Askeralma Kanunu yürürlüğe girmiş ve bu tarihten sonra birden fazla uyruklu (çifte) vatandaşlarımızın vatandaşı bulundukları yabancı ülkede yaptıkları veya yapmış sayıldıkları askerlik hizmetleri sadece o ülke ile ikili uluslararası anlaşma olması halinde Türkiye’de sayılmaya başlanıp askerlik hizmetinden muaf olmaktadırlar. (Askeralma Kanunu md. 45/1)
Yani 7179 sayılı Kanununun tamamen yürürlükten kaldırdığı 1111 sayılı Askerlik Kanunundaki birden fazla uyruklu Türk vatandaşlarının yabancı ülkede yaptıkları askerliklerinin doğrudan Türkiye’de sayılması ilişkin düzenleme gibi bir düzenleme de Askeralma Kanununda yapılmamıştır.
Dolayısıyla bu tarihten sonra şayet o ülke ile ikili uluslararası sözleşme yok ise çifte vatandaşlığa sahip Türk vatandaşlarının vatandaşı oldukları ülkede yaptıkları askerliklerinin sayılması için başvuru yapmaları mümkün değildir. Bu düzenlemeye göre mevcut durumda ikili uluslararası sözleşme sadece Tunus Cumhuriyeti ile bulunmakta ve kanundaki düzenleme ile sadece Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde (KKTC) yapılan askerlik Türkiye’de sayılmaktadır.
Hatta Askeralma Kanununun yürürlüğe girmesinden önce çifte vatandaş iken yabancı ülkede yapılan askerlik hizmetinin sayılması için yetkili Türk dış temsilciliğine başvuru yapılmamış ise bunlar da kabul edilmiyordu. Zira bu konuda Millî Savunma Bakanlığının 22.07.2020 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan Askeralma Yönetmeliğinin Geçici 2/5 maddesi açıkça bunu düzenlemiştir.
Askeralma Yönetmeliğinin Geçici 2/5 maddesi aynen şu şekildedir; “Çok vatandaşlık hakkına sahip olan ve bulundukları yabancı ülkelerde yapmış oldukları askerlik hizmetleri nedeniyle mülga 1111 sayılı Kanun kapsamında muafiyet hakkı olanların Kanunun yürürlüğe girdiği 26.6.2019 (hariç) tarihinden önce dış temsilciliklere başvurmuş olmaları halinde bu talepleri yerine getirilir”
Ancak çifte vatandaşlık hakkına sahip olan ve bulundukları yabancı ülkelerde yapmış oldukları askerlik hizmetleri nedeniyle mülga 1111 sayılı Kanun kapsamında muafiyet hakkı olan vatandaşlarımızın sırf 25.06.2019 tarihine kadar başvuru yapmamalarından dolayı kazanılmış bir hak olan bu askerlikten muafiyet haklarının verilmemesi Anayasa tarafından güvence altına alınan temel hak ve özgürlüklere aykırılık teşkil ediyordu.
Bunu gören Millî Savunma Bakanlığı nihayet 29.06.2024 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan ve bu tarihten itibaren yürürlüğe giren Askeralma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 2. maddesiyle Yönetmeliğin Geçici 2/5 maddesini tamamen yürürlükten kaldırarak askerlik hizmetleri nedeniyle mülga 1111 sayılı Kanun kapsamında muafiyet hakkı olan vatandaşlarımızın dış temsilciliklerimize başvurmalarının ve kazanılmış haklarından dolayı Türkiye’de askerlikten muaf olmalarının önünü açmıştır.
Örneğin 1998 yılında Alman vatandaşlığını alarak çifte vatandaş olan ve 2009 yılında Almanya’da zorunlu askerliğini yapan, ihmalinden dolayı bu askerliğini saydırmak için 25.06.2019 tarihine kadar başvuru yapmadığından veya yapsa bile talebi reddedilmesi nedeniyle muafiyet hakkı verilmeyen Orkun bey 29.06.2024 tarihinden sonra bağlı olduğu konsolosluğa gerekli ve ispatlayıcı belgeleriyle başvurup Türkiye’de askerlikten muaf olabilecektir.
Bu haktan herkes mi yararlanabilir?
Elbette ki, bu haktan herkes yaralanamıyor. Çifte vatandaş olunan ülkeye, yapılan askerlik hizmeti türüne ve çifte vatandaşlığın elde edilişine göre bu haktan faydalanma şartları değişmektedir. Bunun için 26.06.2019 tarihi öncesi yürürlükte olan mevzuat hükümlerine ve uygulamalara bakmak faydalı olacaktır.
Birden fazla uyruklu Türk vatandaşlarının askerlikleri 1111 sayılı Askerlik Kanununun 2/son maddesi ile bu madde esaslarına göre hazırlanan, 25.07.1993 tarih ve 21648 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanarak yürürlüğe giren, Bakanlar Kurulunun 05.07.1993 tarihli ve 93/4613 sayılı kararına göre yürütülmekteydi.
Çifte vatandaşlığın elde edilişine göre
1.Yurtdışında doğup ve o ülkede ikamet edenler ile
2.Kanuni rüşt yaşına (18 yaşına) kadar yabancı bir ülkeye gitmiş olanlardan bulundukları ülke vatandaşlığını da kazanan Türk vatandaşları bu haktan faydalanabiliyordu.
Yurtdışında doğmayan veya 18 yaşından sonra yabancı ülkeye gelen ve çifte vatandaşlık alanların yabancı ülkede yaptıkları askerlik Türkiye’de sayılmıyor. Aynı şekilde yurtdışında doğan ve 18 yaşından önce yabancı ülkeye gelen ve çifte vatandaşlık olanların ikametleri uyruklarında bulundukları ülkede değil ise yabancı ülkede yaptıkları askerlik Türkiye’de sayılmaz.
Yabancı ülkede yapılan askerlik hizmet türüne göre
Diğer yandan birden fazla uyruklu askerlik yükümlülerinin yabancı ülkelerde yaptıkları;
1.Vatandaşlığını kazandığı ülkeye kanuni rüşt yaşından sonra gitmiş olanların bu ülke silahlı kuvvetlerinde yaptıkları askerlik hizmeti,
Askerlik yapılan yabancı ülkeye göre
Askerlik hizmetlerinin kabul edileceği ülkeler, ihtiyaç duyulduğunda her yılın aralık ayı içerisinde; Dışişleri ve İçişleri bakanlıklarının uygun görüşü alınarak Millî Savunma Bakanlığınca belirlenmekteydi.
Buna göre askerlik hizmetlerinin kabul edileceği ülkeler; Almanya, Avusturya, Danimarka, Finlandiya, Fransa, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, Norveç, Yunanistan, Tunus ile Suriye olarak belirlenmişti. Ancak bu ülkelerden bazılarında zamanla zorunlu askerlik hizmeti kaldırıldığından veya bazıları Bakanlıkça listeden çıkarıldığından Türk vatandaşlığı yanında bu ülke vatandaşlığı da bulunanlar Türkiye’de askerlikten muaf olamamakta, durumlarına göre askerlik işlemlerine (Fiili, bedelli veya dövizle askerlik hizmetine) tabi tutulmaktadırlar.
Zira bu ülkelerden, 01.07.1997 tarihinden itibaren Hollanda’da zorunlu askerlik hizmeti kaldırılmış olduğundan, 01.01.1998 tarihinden itibaren Belçika’da zorunlu askerlik hizmeti kaldırılmış olduğundan, Fransa’da, 01.01.1999 tarihinden itibaren, 31.12.1978 tarihinden sonra doğmuş olanların askerlik yapma yükümlülükleri askıya alındığından, bu tarihten sonra doğmuş olan yükümlülerin müracaatları İtalya’da 1985 doğumlulardan itibaren zorunlu askerlik hizmeti kaldırıldığından 01.01. 2005 tarihi itibarıyla, 01.07.2010 tarihinden itibaren İsveç’e zorunlu askerlik hizmeti kaldırılmış olduğundan, 01.07.2011 tarihinden itibaren Almanya’da zorunlu askerlik hizmeti kaldırılmış olduğundan listeden çıkartılmıştır. Ayrıca Suriye 26.01.2018 tarihinden itibaren askerlik hizmeti kabul edilen ülkeler kapsamından çıkarılmış, aynı tarihte Azerbaycan listeye eklenmiştir.
26.06.2019 tarihinden önceki son duruma göre halen Avusturya, Azerbaycan, Danimarka, Finlandiya, İsrail, İsviçre, Norveç, Yunanistan, Tunus ve yukarıda sayılan istisna durumları kapsamındaki ülkelerde yapılan askerlik hizmetleri 25.06.2024 tarihindeki Askeralma Yönetmeliğindeki değişiklikten sonra gerekli ve ispatlayıcı belgelerle ikamet edilen yerin bağlı olduğu Türk konsolosluğuna başvurulması halinde Türkiye Cumhuriyeti’nde sayılmaktadır. KKTC’nin durumu ise özel olarak belirlenmiştir. Zira KKTC’nde yapılan her türlü askerlik hizmeti Türkiye’deki askerlik hizmetinden sayılmaktadır. Bunlar dışında herhangi bir ülkede yapılan askerlik hizmeti Türkiye Cumhuriyeti’nde sayılmamaktadır.
Mavi kartlı Alman vatandaşı erkek insanımızın 27.06.2024 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ve çifte vatandaşlığa izin veren Alman Vatandaşlık Kanununu gereğince tekrar Türk vatandaşlığını aldıklarında mavi kartlı iken Almanya’da yaptıkları zorunlu askerlik hizmetlerinin Türkiye’de sayılıp sayılamayacağını bir sonraki köşe yazımızda ele alacağız.
